Шын чүүл-дүр Дыка хөй тывалар ''Мээң төлүм төрээн дылы — орус эвес!'' деп шыдавас.
Ийи кара тыва ада-иениң төлү чүгле орустаар, тывалап билбес болза, ооң төрээн дылы ''орус'' боор шей. Азы төрээн дылы шуут чок боор бе? Мээң-даа оглум 3-4-5 харлыында тывалавайн барып, төрээн дылы орус апарып болурунуң айыылы ам-даа бар-дыр. Кайы хире ыядынчыг, чаржынчыг-дыр, чонум?! Мен-даа ону хүлээп, анаа олуруп шыдавас-тыр мен!
Мында кандыг-даа даштындан албадаан, ыдалаан күштер чок-тур. Чогум хөөкүй ада-иеде база улуг буруу чок бооп болур. Уйгу-чыдын чок, амыдыралы дээш кызып чорааш, канчап ынчап барганын-даа эскербейн барып болур. Интернетте мультиктер, блогерлер көрүп тургаш, оларның ''кижизидилгезин'' бүрүн ап, орус дылды чайгаар шиңгээдип ап турарлар. Ону шупту эки билир бис. Ам чүнү канчаптар болза эки? Аргазы бар бе?
Ону өскертиптер аргазы бар!
Эрткен чылын Яндекс чаа технологияны делегейге бараалгатты. YouTube-та англи дыл кырында видеону орус дылче дорт очулдуруптар арганы көргүскен. Англи дылда чугааның даажын бичииледип каапкаш, орус дылда чугааланып турар ышкаш кылыптар. Кижи чүгле экранның кырында ''Орус дылче очулдурар'' деп базып каар.
YouTube-та видеонуң дорт очулгазы мынчаар болуп турар. Англи дыл кырында чугааны ''Англи дылдың чугаа тодарадыкчызы'' деп тускай программа сөзүглел кылдыр кылыптар, ол сөзүглелди Яндекс.Очулдурукчу орус дылче очулдуруптар. Орус дылда ол сөзүглелди ''Орус чугааның синтезатору'' видеонуң киржикчилериниң чугаазын эдертир таарыштыр чугаалап үндүргүлептер. Ол бүгү карак чивеш аразында болуп турар боор.
Тыва дылды база ынчаар шилип аар аргалыг апаар үе дораан келир. Ону биске кым-даа кылып бербес. Аңаа чүү херегил? Бир дугаарында ''Яндекс.Очулдурукчу'' деп сервиске тыва дыл база кирген турар ужурлуг. Аңаа тыва дыл тыптып келзин дээр болза, эвээш дизе 1 млн. тыва-орус чергелешкек домактар чыыр ужурлуг бис: ''Бо кежээ соок болду — Сегодня вечером было холодно'' дээн чижектиг. Яндекстиң негелдези ол-дур. Оларны чыггаш Яндекске хүлээдип бээривиске, олар ол базага даянып, нейросетьти тывалап өөредип алыр. Тыва дылдың сөс курлавырын, тыва дылдың грамматиказын боду-ла шиңгээдип аптар. Ынчан тыва очулдурукчу Интернетке тыптып кээр. Ол безин эки-дир!
Ийи дугаарында кылып алган турар ужурлуг чүүлүвүс — ''тыва чугаа синтезатору''. Тыва дыл кырында сөзүглелди үн-биле боду номчуптар программа-дыр. Яндекс бо үеде орус дыл кырында 17 аңгы үннерлиг болуп турар: эр, кыс, бичии оол үнү, бичии уруг үнү, улгады берген эр, кыс кижилерниң үннери дээш оон-даа аңгы. Тыва дылда 5 аңгы назылыг 10 хире аңгы үн үндүрүптер программалар кылып алзывысса, ол чедер деп тодараттынган.
Ынчап кээрге, ажыл ийи аңгы чадалыг.
Баштай дүрген бир дугаарын чогутса эки! Базавыста 234 муң тыва-орус чергелешкек домактар чыып алган бис, ам-даа 766 муң домак херек. Ол амыр эвес ажыл, чүгле хөй улустуң деми херек. Тыва кижи бүрүзү 3-ле борбак домак киирип каар болза, эртен-даа барып дужааптар магат бар-дыр. Чүү деп бодаар силер?
